›
Op ongeveer 400 meter van Muiden stond de boerderij De Vechthoeve, plaatselijk ook wel bekend als het Pippi Langkoushuis. De Vechthoeve dateert uit 1899 en is gebouwd langs de Vecht. De houten boerderij is zeer bijzonder vanwege de architectuur en het waardevolle interieur. Minstens zo uniek is de rol die het pand speelde in de militaire historie van Nederland. Christiaan van Zanten, beleidsmedewerker bij Gemeente Muiden, vertelt hoe dat zit.
Waterlinies geven strategisch voordeel
Vanaf de 17e eeuw gebruiken de verdedigingslinies van Nederland gecontroleerde onderwaterzettingen om de vijand te stoppen. Van Zanten: “De linies als geheel zijn gecompliceerde werken met onder meer watervelden, sluizen, kanalen, stuwen en forten. Het idee achter de waterlinies was dat het land rondom de linie onder water werd gezet, waardoor een waterplas ontstond, niet diep genoeg voor schepen en te diep voor man en paard. Hierdoor waren vijanden gedwongen om over de omringende landwegen en dijken aan te vallen. Dit gaf de verdediger een groot strategisch voordeel. Zeker omdat deze achter het ondergelopen gebied en bij de toegangswegen verdedigingswerken neerzette, zoals vestingen en forten.”
Kringenwet-gebouwen
Voor de werking van de linies is een vrij uitzicht op de omgeving cruciaal. “Om een vrij schootsveld te maken en om te voorkomen dat forten ongezien konden worden benaderd”, legt Van Zanten uit. “Daarom werd in 1853 de Kringenwet vastgesteld. Deze wet legde beperkingen op voor bebouwing en beplanting in kringen rond de forten.”
- In de eerste kring van 300 meter waren alleen houten gebouwen met een oppervlakte van maximaal 40 m² toegestaan.
- In de middelste kring tussen 300 en 600 meter mocht alleen de fundering van steen zijn.
- In de grote kring van 600 tot 1.000 meter waren alle materialen toegestaan. Maar er mocht alleen met vergunning van de minister van Oorlog worden gebouwd.
Van Zanten: “Gebouwen in deze ‘verboden kringen’ heten Kringenwet-gebouwen. Deze gebouwen zijn van groot militair-historisch belang, omdat iets vertellen over werking van de waterlinies. Alle bebouwing in de kringen konden in tijden van oorlog worden verwijderd.”
Overzicht Kringenwet rondom Muiden – klik voor een vergroting
Opvallend fraaie uitvoering
“De Vechthoeve werd gebouwd in de middelste kring van de Vesting Muiden en moest daarom van hout zijn”, vertelt Van Zanten. “Vanwege de ligging in 2 waterlinies en de relatie met de Vesting Muiden is de Vechthoeve het meest bijzondere van alle Kringenwet-gebouwen. Ook de fraaie uitvoering is opvallend, omdat de bouwer wist dat er een kans was dat de boerderij zonder pardon werd neergehaald.”
De nieuwe locatie
“Inmiddels heeft de Vechthoeve heeft een prachtige nieuwe locatie gekregen op het landgoed Hoogerlust”, vertelt Van Zanten. “De verplaatsing van de hoeve voor de bouw van het aquaduct is in mijn ogen een uniek staaltje Nederlands vernuft. Op de nieuwe locatie blijft de Vechthoeve overigens binnen de verboden kringen, op zo’n 750 meter van de Vesting Muiden. En het huis staat nog steeds langs de Vecht. Op het landgoed Hoogerlust staat ook een aantal betonnen geschutsposten. De betonnen werken dateren uit de jaren 30 toen er met beton werd gewerkt vanwege het sterker wordende geschut. Van deze grote geschutsposten zijn er ongeveer 40 gebouwd, waarvan 6 in Muiden.”
Vechthoeve op de nieuwe plek
Groepschuilplaats opgegraven
De rijksweg A1 vormt ook een hoofdstuk in de militaire geschiedenis van Muiden volgens Van Zanten. “De 6 geschutsposten in Muiden zijn in 1928 gebouwd om de eerste Rijksweg 1 te verdedigen. Bij een verlegging van de A1 in de jaren 60 zijn 2 geschutsposten in Muiden weer gesloopt. Tijdens de werkzaamheden voor het project SAA is een groepschuilplaats, die hoorde bij een gesloopte post, weer onder de grond vandaan gekomen.”
Muiden maakt deel uit van de Stelling van Amsterdam en is het begin van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Stelling van Amsterdam is sinds 1996 UNESCO Werelderfgoed vanwege de unieke wijze waarop de verdediging werd vormgegeven. Vooral de karakteristieken van het omringende landschap en de onderwaterzettingen maken de stelling bijzonder. De Nieuwe Hollandse Waterlinie staat op de voorlopige lijst voor benoeming. De Vechthoeve is een provinciaal monument en voorbeschermd Rijksmonument.
Meer lezen over de geschiedenis van Muiden en de rol van Muiden in de militaire geschiedenis? Bezoek de website van de gemeente Muiden.
