›
In Nederland ben je verplicht om archeologisch onderzoek te doen als je de bodem gaat verstoren. Er kunnen namelijk archeologische waardevolle plekken aanwezig zijn en bijzondere vondsten in de grond liggen. Grietje van Dijk, adviseur milieu en leefomgeving bij Rijkswaterstaat vertelt over het onderzoek bij de verbreding en verdiepte aanleg van de A9 tussen de knooppunten Badhoevedorp en Holendrecht.
Een archeologisch onderzoek start met een bureauonderzoek om na te gaan of een gebied archeologische waarde heeft. Grietje: ‘Archeologische waarde is afhankelijk van wat zich vroeger heeft afgespeeld op de locatie; is er bewoning geweest in het verleden, en zo ja wanneer? Hoe is het landschap ontstaan? Welke grondsoort is aanwezig? Provincies en gemeenten hebben kaarten met daarop aangegeven of een gebied archeologische waarde heeft. Ook heeft de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed een archief met veel informatie en oude kaarten’.
Veengebied
De plek van de A9 was oorspronkelijk een moerassig veengebied. Tot in de Vroege Middeleeuwen (450-1050 na Chr.) werd het niet of nauwelijks door mensen bewoond. ‘De bodem was hier te drassig voor intensieve landbouw. In de 11e eeuw veranderde dit. Door bevolkingsgroei en behoefte aan meer landbouwgrond begon de grootschalige ontginning van dit veengebied. De eerste bewoners kozen vaak de oevers van de veenriviertjes uit als plaats voor hun boerderijen om van daaruit het achterliggende moeras te ontginnen. Resten van oude bebouwing zijn daarom langs de Amstel en de Bullewijk te verwachten’, vertelt Grietje.
Booronderzoek
Als uit het bureauonderzoek blijkt dat een gebied archeologische waarde heeft, volgt een booronderzoek. ‘De grond uit de boringen wordt onderzocht op mogelijke resten van vroegere bewoning, zoals scherfjes aardewerk, baksteen of hout. Aan de hand van deze resten, de grondsoort en historische kaarten, kunnen we zien of er vroeger bewoning is geweest. Er wordt ook gekeken of er al verstoring van de bodem heeft plaatsgevonden, bijvoorbeeld door de aanleg van de A9 in de jaren ‘70. Op basis van de resultaten die uit de opgeboorde grond komen, wordt bepaald of er verder onderzoek nodig is zoals intensiever boren of het graven van proefsleuven.’
In 2010 is in Ouderkerk aan de Amstel nabij de Bullewijk tijdens het booronderzoek een scherfje aardewerk uit ca. 1600 gevonden. Het is een fragment geglazuurd aardewerk van het type Raeren en is gedateerd rond 1600. Dit wijst erop dat er in die periode al sprake was van een boerderij aan de Holendrechterweg nabij de Bullewijk. De plaats Raeren in België was het toonaangevende pottenbakkerscentrum van de Lage Landen in de 15e – 17e eeuw.
Verder onderzoek
Het gebied bij het Oude Dorp in Amstelveen heeft ook archeologische waarde. Voorafgaand aan de werkzaamheden van de aannemer worden komende week, naast de bestaande A9 ter hoogte van het voormalige pand aan de Burgemeester Colijnweg 2, drie proefsleuven gegraven van ongeveer 15 tot 20 meter lang, 2 tot 3 meter breed en circa 30 centimeter diep. De interessante laag wordt verwacht op ca. 30 cm onder het maaiveld, net onder de bouwvoor (grond dat al eens is omgewoeld en daarom geen sporen meer bevat). ‘Er wordt laagsgewijs in lagen van 5 cm ontgraven. Tijdens het ontgraven wordt ook gebruik gemaakt van een metaaldetector. Bij de Holendrechterweg in Ouderkerk aan de Amstel wordt voor een andere methode gekozen. De locatie voor archeologisch onderzoek ligt hier vlak langs de A9 waardoor er een rijstrook afgezet moet worden. Daarom combineren we het onderzoek met het werk van VeenIX. Tijdens de graafwerkzaamheden van de aannemer is een archeoloog aanwezig om te kijken of er archeologisch interessante sporen aanwezig zijn’.
Ontstaansgeschiedenis Nederlands landschap
‘Mensen denken bij archeologische vondsten vaak aan voorwerpen. Dat is natuurlijk voor de buitenwereld heel interessant en tastbaar maar voor archeologen zijn sporen van landbouw bijvoorbeeld ook heel nuttige informatie. Of hoe de bodem opgebouwd is, welke laagjes en hoe dik. Zo wordt steeds meer duidelijk over hoe het landschap in Nederland is ontstaan en hoe het is opgebouwd en gebruikt door de mens. We kunnen er veel van leren. Als we patronen tegenkomen van landbouwgrond en menselijke activiteiten, dan documenteren we dat. Als we voorwerpen tegenkomen, halen we deze meestal uit de grond’.
Andere vondsten weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere
Bij de verbreding van de A1 bij Muiden, ook onderdeel van de weguitbreiding Schiphol, Amsterdam, Almere, is een oude fundering van een boerderij gevonden. Grietje: ‘Hier hebben we heel mooi kunnen zien hoe zo’n oude fundering opgebouwd was’.
Bij de bouw van de Gaasperdamertunnel in de A9, is een waterkelder gevonden, bedoeld om drinkwater te verzamelen. Waterkelders komen vanaf de tweede helft van de 17e eeuw voor tot ongeveer halverwege de 19e eeuw toen waterleidingen werden aangelegd.
Vondsten
Bij ‘toeval vondsten’ door particulieren geldt dat, als de eigenaar van het object niet meer kan worden achterhaald, de vondst het gedeelde eigendom wordt van de vinder en de eigenaar van de plaats waar het object gevonden is (de zogenaamde schatvindersregeling). Een vondst moet altijd worden gemeld via het vondstmeldingsformulier van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Archeologische vondsten die zijn gevonden bij opgravingen rondom de A9BAHO worden eigendom van de provincie Noord-Holland. De vondsten worden bewaard in het Provinciaal depot voor archeologie dat is gehuisvest in Huis van Hilde in Castricum. Hier worden meer dan 2 miljoen bodemvondsten bewaard.
