Met het wegenprogramma SAA komt er tussen Schiphol, Amsterdam en Almere heel wat extra asfalt bij. Dat betekent dat er minder grondoppervlak overblijft voor het opnemen van regenwater. Hierdoor krijgen bestaande watergangen, zoals sloten en vaarten meer water te verwerken en dat kan leiden tot wateroverlast in de omgeving. Om dat te voorkomen, compenseren we asfalt met nieuw wateroppervlak in de omgeving. Ferry Balk, adviseur omgevingsmanagement bij Rijkswaterstaat, legt uit hoe dat werkt.

Afvoer van regenwater door sloten en vaarten

“Op oppervlakken zonder bestrating, asfalt of gebouwen kan regenwater langzaam in de bodem zakken en geleidelijk het netwerk van sloten en vaarten bereiken, legt Balk uit. “Valt regen op daken of op een verharde ondergrond, dan wordt het water via riolen meestal rechtstreeks afgevoerd naar sloten en vaarten. En dat gaat veel sneller dan via de bodem.” Een waterafvoersysteem moet daarom voldoende capaciteit hebben en dat vraagt om een nauwkeurige berekening. Balk: “Klopt de berekening niet, dan stijgt het waterpeil van de wegsloten bij regenval veel te snel, met kans op wateroverlast in de omgeving.”

Watercompensatie in de Weespertrekvaart

Afspraken met waterbeheerders

Voordat we aan de slag gingen met de weguitbreiding SAA was het systeem van de waterafvoer in de regio in evenwicht. Door extra asfalt neer te leggen, verstoren we dat evenwicht. Daarom moeten we elke vierkante meter verharding compenseren met extra wateroppervlak in de directe omgeving. “Hoeveel water precies, dat berekenen we van te voren”, vertelt Balk. “Ook maken we vooraf afspraken met waterbeheerders in de regio”, vertelt Balk. “Bijvoorbeeld over hoeveelheden en locaties. Voor een groot deel van het SAA-traject in en rondom Amsterdam is Waternet de Waterbeheerder. Deze organisatie is onder meer verantwoordelijk voor de waterkwantiteit en het waterpeil en heeft dus een stem in de watercompensatie.”

Watercompensatie bij aansluiting Science Park

Watercompensatie zuidkant A1

Grotere capaciteit

“Bij wegverbredingen moet een percentage van het oppervlak terugkomen als watercompensatie”, vertelt Balk. “Daarvoor vergroten we meestal aanwezige watergangen, zoals sloten en vijvers, zodat die meer capaciteit hebben. Soms doen we dat op dezelfde plek waar gemeenten ook hun bebouwingen compenseren met water. Ook zij moeten namelijk voldoen aan de regels voor watercompensatie. De Gemeente Ouder Amstel doet dat bijvoorbeeld bij de S111, Johannes Blookerweg. In overleg hebben we elk in een deel van het aanwezige water gegraven voor watercompensatie. Het extra asfalt op de A10-Oost compenseren we in de Venserpolder, Watergraafsmeer, Diemerpolder, Overdiemerpolder en Weespertrekvaart.”

Meer weten over waterbeheer in Nederland? Bekijk deze video’s van de Unie van Waterschappen:

Sluipverkeer dat verkeersopstoppingen veroorzaakt en lokaal verkeer dat via de A1 van de ene naar de andere kant van de stad rijdt: in Muiden is dat straks verleden tijd, vertellen projectmanager Irma Brandsma (Provincie Noord-Holland) en projectleider Joost Drevel (gemeente Muiden). “De nieuwe A1 ligt een stuk verder van de stad en vanaf 1 maart 2015 verbindt de Spieringbrug oost en west.”

Alternatief voor Vechtbrug en Groote Zeesluis

Toen Rijkswaterstaat het tracé van de A1 en A9 vaststelde, bleek dat het lokale verkeer niet meer de Vecht kon oversteken. Joost Drevel, projectleider van gemeente Muiden, vertelt: “De huidige Vechtbrug in de A1 verdwijnt, doordat het verkeer voortaan via een aquaduct onder de Vecht doorrijdt. Bovendien ontmoedigen we het verkeer over de Groote Zeesluis, de smalle sluisbrug in het centrum van Muiden.”

Nieuwe verbinding over de Vecht

Provincie Noord-Holland, gemeente Muiden en Rijkswaterstaat besloten een nieuwe brug te bouwen die oost en west verbindt: de Spieringbrug. Ook spraken ze af dat de provincie voor de gemeente Muiden het projectmanagement voor de brug zou verzorgen.

Uitzicht op de werkzaamheden

“Vanaf de start in september 2013 loopt de bouw volgens planning”, zegt Irma Brandsma, projectmanager bij provincie Noord-Holland. “Afgelopen maand heiden we de palen voor de fundering en werd een omleiding bij de Weesperweg aangelegd.” Het verkeer rijdt nu om het bouwterrein heen, zodat veilig kan worden gewerkt. Brandsma: “En sindsdien hebben automobilisten een mooi uitzicht op de werkzaamheden, doordat ze er bovenlangs rijden.”

Slanke brug

Brandsma denkt dat veel Muidenaren blij zijn dat de Vechtbrug verdwijnt. “De Spieringbrug ligt verder van de stad en is een stuk slanker.” Het ontwerp sluit aan bij het historische en militaire karakter van de vestingstad, bijvoorbeeld doordat je het mechaniek kunt zien. Verder verwerkte de architect details van de Groote Zeesluis in de nieuwe brug. “Zo lijkt de vormgeving van de pijlers op de kades van de sluis.”

Naam met een lokaal tintje

“De naam Spieringbrug verwijst naar de geuzennaam van de Muidenaren”, zegt Drevel. “Die luidt Spieringen.” Brandsma vult aan: “De architect heeft de naam verwerkt in het ontwerp en we gaan die naam officieel onthullen, zodra de brug klaar is.” Het werk van provincie Noord-Holland en Rijkswaterstaat zit er dan op. De gemeente Muiden is straks de eigenaar en verzorgt het onderhoud.

Een deel van de werkzaamheden van het project A1/A6 Diemen – Almere Havendreef doorkruist de zogeheten Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Hoe beschermt Rijkswaterstaat flora en fauna? Erik van Langen, adviseur Natuur & Inpassing bij Rijkswaterstaat legt het uit.

De EHS is een netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen natuurgebieden in Nederland. Het idee achter de EHS is het ontwikkelen van een aaneengesloten netwerk van natuur, zo groot en stabiel mogelijk. Door de verlegging en verbreding van de A1 en de verbreding van de A6, staat in die omgeving de EHS onder druk en worden bijvoorbeeld de leefgebieden van weidevogels aangetast.

Nieuwe natuur creëren

“Als grote veranderingen de natuur aantasten, treffen we maatregelen”, legt Erik van Langen uit. “We hebben afspraken gemaakt met de provincie Noord-Holland: we realiseren nieuwe natuur en er komen vervangende leefgebieden voor ringslangen, amfibieën, waterspitsmuizen, passages voor onder andere otters en bevers en een nieuw gebied voor meervleermuizen waar ze voedsel kunnen vinden. De aantasting van het leefgebied van weidevogels compenseren we via een fonds waaruit agrarische natuurverenigingen het weidevogelbeheer financieren.”

Mooie uitdaging

Het aanleggen en verbreden van wegen en het creëren van nieuwe leefgebieden is een mooie uitdaging. Van Langen: “De wegen worden eerst aangepakt en lopen op een paar plaatsen vlak langs de nieuw aan te leggen natuur. We werken volgens de regels die de Flora- en faunawet stelt, zoals het creëren van tijdelijke leefgebieden.” Er komt uiteindelijk 100 hectare nieuwe natuur bij, verspreid over de nieuwe gebieden.

Ook bouwen we bij Muiderberg een ecopassage van 50 meter breed: “Dat is een ingewikkeld traject en technisch lastig te realiseren”’, legt Van Langen uit. “Maar uiteindelijk, over een jaar of 10, is het een van de mooiste ecologische verbindingen en is het net als alle andere nieuwe natuurgebieden tot volle bloei gekomen: als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur.”

Foto ringslang: Piet Spaans

De Gaasperdammertunnel speelteen belangrijke rol in de lokale gebiedsontwikkeling van Amsterdam Zuidoost. Hoe kwam het plan voor de tunnel tot stand en wat betekent de tunnel voor de toekomst van de Bijlmermeer en Gaasperdam? Roy Berents, stedelijk planner van de Dienst Ruimtelijke Ordening schreef erover in het laatste nummer van PlanAmsterdam.

PlanAmsterdam – eerste pagina’s artikel Gaasperdammertunnel – klik voor een vergroting

• Lees het hele artikel over de Gaasperdammertunnel (PDF)
• Download het volledige laatste nummer van PlanAmsterdam (PDF)
• Bekijk eerdere nummers van PlanAmsterdam

PlanAmsterdam is een vakblad over toonaangevende ruimtelijke thema’s en ontwikkelingen in Amsterdam en de metropoolregio. De Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling maakt het magazine samen met diensten, projecten, stadsdelen en andere overheden. PlanAmsterdam verschijnt 8 keer per jaar.

Animatie: Mecanoo Architecten

Langs de A9 Gaasperdammerweg ligt de woonwijk Gaasperdam. Een relatief onbekende wijk, schrijven Arjan Snellenberg, stedenbouwkundige bij de Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling van Amsterdam en Gerard Lont, stedenbouwkundige bij stadsdeel Amsterdam Zuidoost. Wat is Gaasperdam voor wijk, hoe denken bewoners erover en hoe komt het dat Gaasperdam weinig jongeren en hoger opgeleiden trekt?

PlanAmsterdam – eerste pagina’s artikel Gaasperdam – klik voor een vergroting

• Lees het hele artikel over Gaasperdam (PDF)
• Download het volledige laatste nummer van PlanAmsterdam (PDF)
• Bekijk eerdere nummers van PlanAmsterdam

PlanAmsterdam is een vakblad over toonaangevende ruimtelijke thema’s en ontwikkelingen in Amsterdam en de metropoolregio. De Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling maakt het magazine samen met diensten, projecten, stadsdelen en andere overheden. PlanAmsterdam verschijnt 8 keer per jaar.

Foto: Stadsdeel Zuidoost, DRO, Edwin van Eis

Bij de A9 Gaasperdammerweg verleggen we 47 kabels en leidingen voor onder meer gas, water en telecom. Daarvoor boren we tunnels waar we de kabels en leidingen doorheen trekken. In totaal boren we ruim 4.500 meter tot een diepte van 35 meter beneden NAP. De infographic hieronder geeft een overzicht van alle werkzaamheden.

Infographic kabels en leidingen A9 Gaasperdammerweg – klik voor een vergroting

In het weekend van 11 tot 14 april was de A10-Oost binnenring afgesloten. In dat weekend werkten we aan een nieuwe rijstrook tussen de knooppunten Watergraafsmeer en Amstel. Verder namen we de op- en afrit S113 Amsterdam/Diemen in gebruik en de nieuwe bypass vanaf de A10-Noord naar afrit S113. Alex Hollemans volgde de werkzaamheden op eigen initiatief en deelde onderstaande video met ons.

Beelden en interview: Het Reportageteam

Op de locatie waar we de tweede Hollandse Brug bouwen, leefden rivierdonderpadden. Onze werkzaamheden zouden deze vissen te veel storen. Daarom vroeg Linda Dresmé, ecoloog van aannemerscombinatie SAAone, een ontheffing aan van de Flora- en Faunawet. Ze liet de rivierdonderpadden vangen en zette ze uit aan de rand van het Gooimeer. Ze vertelt hoe zo’n verhuizing in zijn werk gaat.

Kans op rivierdonderpadden

Als ecoloog buigt Dresmé zich over alle beschermde flora- en fauna die opduikt in de werkgebieden van SAAone. Zo hield ze zich eerder al bezig met de ringslang, de rugstreeppad en beschermde orchideeën. “Normaal gesproken doen we een vooronderzoek in een gebied waar we gaan werken”, legt Dresmé uit. “Voor het gebied van de tweede Hollandse Brug lag er al een onderzoek van de gemeente Almere naar beschermde vissen in de lokale wateren. Uit de resultaten daarvan lazen we af dat we in ons werkgebied de rivierdonderpadden konden verwachten.”

Niet mobiel

Om de vermoedens te controleren, ging Dresmé ter plekke kijken. “Onder de Hollandse Brug ligt een stortstenen oever en het water heeft een milde stroming. Dat is het ideale klimaat voor de rivierdonderpad die zich graag schuilhoudt tussen de stenen. Ze leven in een paar meter daar omheen, want heel mobiel zijn ze niet. Ze hebben namelijk geen zwemblaas en verplaatsen zich op hun vinnen over de bodem. Ze verplaatsen zich vooral als er te veel soortgenoten op 1 plek zijn, maar ook dan komen ze niet verder dan zo’n 250 meter.

Rivierdonderpad, gevangen bij de Hollandse Brug

 Ontheffing vanwege lawaai en trillingen

Vanwege de ideale leefomstandigheden en de resultaten van eerder onderzoek leek het Dresmé aannemelijk dat er rivierdonderpadden in het werkgebied zouden zitten. Daarom besloot ze een ontheffing aan te vragen om de beschermde vissen te vangen en te verplaatsen. Dresmé: “Zo’n ontheffing krijg je alleen als daar een duidelijke aanleiding voor is. In ons geval is dat de hinder van geluiden en trilling die de vissen ernstig zouden verstoren.”

Elektrisch vissen

“Om de vissen te vangen hebben we gespecialiseerde vissers ingehuurd die met een motorboot en elektrische netten de oevers langsgaan om de vissen te vangen.” Zo’n elektrisch visnet verdooft de vissen met een klein schokje en trekt ze aan met een statische lading. Die manier van vissen is diervriendelijk blijkt uit onderzoek. In dit geval konden we ook niet anders, omdat de vissen zich tussen de stenen moeilijk laten vangen.”

Elektrisch vissen onder de Hollandse Brug

 Exotische soorten gevangen

Uiteindelijk haalden de vissers in het gebied 2 rivierdonderpadden boven water. Niet veel, maar dat valt volgens Dresmé te verklaren door de andere vissen die ze in het water aantroffen. “We vingen veel exotische soorten, zoals de zwartbekgrondel en de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft. De zwartbekgrondel concurreert met de rivierdonderpad en daarvan vingen we er 350. Het kan dus best zijn dat de rivierdonderpad is vertrokken naar andere wateren.” In totaal haalden de vissers zo’n 400 vissen weg onder de Hollandse Brug, deze zijn uitgezet aan de Gooimeerdijk West bij het Zilverstrand. Hierdoor kunnen de werkzaamheden veilig van start. De kans dat de vissen terugkomen is klein volgens Dresmé. “Ze zijn niet beweeglijk en door het geluid en de trillingen van ons werk blijven ze wel op afstand.”

Langs de Vecht bij Muiden is aannemerscombinatie SAAone gestart met de voorbereidingen voor de bouw van het aquaduct. Er moet heel wat gebeuren voor we met het aquaduct kunnen beginnen. Projectmanager Marco Bruinzeel van SAAone legt in stappen uit wat er moet gebeuren.

Stap 1: damwanden plaatsen, slip afgraven en zand aanbrengen

“Eerst hebben we damwanden in de Vecht geplaatst”, vertelt Bruinzeel. “Dat was nodig om een deel van de rivierbodem vrij te maken. Daar hebben we het slip afgegraven tot een diepte van 5 meter onder Normaal Amsterdams Peil (NAP). Het gat dat daardoor ontstond, hebben we opgevuld met zand, zodat er een goed begaanbaar bouwterrein ontstond. Daarna hebben we ook een stuk van de dijk die langs de Vecht loopt weggehaald.”

Damwanden plaatsen, slip afgraven en zand aanbrengen

Stap 2: heipalen slaan en waterdicht maken

Toen het bouwterrein klaar was kon SAAone beginnen met de volgende stap. “Eerst hebben we tussen de damwanden een gellaag aangebracht op een diepte van 24 meter onder NAP. Deze laag houdt het grondwater tegen, zodat bouwkuip voor het aquaduct droog blijft. Door die gellaag heien we nu 5.300 palen die straks het aquaduct dragen en voorkomen dat het omhoog drijft. Daarvoor gebruiken we vibro-combinatiepalen, deze palen hebben met een groot draag- en trekvermogen. De palen verdwijnen volledig in de ondergrond en hebben, als je ze achter elkaar legt, een totale lengte van zo’n 90 kilometer.”

Het heiwerk gaat door tot april 2015. SAAone heeft maatregelen genomen om de geluidsoverlast voor omwonenden te beperken. Bruinzeel: “Zo gebruiken we zo veel mogelijk heimachines met een hydroblok dat minder lawaai geeft dan een dieselblok. En bij de werkzaamheden staat een mobiel geluidsscherm dat de geluidsoverlast voor de omwonenden zoveel mogelijk beperkt.

Gellaag en heipalen aquaduct

Stap 3: damwanden verankeren en graven

“Zodra de heipalen staan, kunnen we de laatste stap zetten”, legt Bruinzeel uit. “We graven de ondergrond van het aquaduct uit tot een diepte tussen de 7,5 en 12 meter onder NAP. Maar voor we daarmee starten, verankeren we de damwanden, zodat die op hun plek blijven als we de grond erachter weghalen. Het graafwerk duurt in totaal een paar maanden. In die tijd verplaatsen we zo’n 120.000 m³ grond. Daarna kunnen we aan de slag met het betonwerk, zoals de vloeren, de wanden en het dak van het aquaduct. In totaal hebben we 57.000 m³ beton nodig en ruim 8.000 ton wapeningsstaal.”

Damwanden verankeren en graven

Voetballiefhebbers in de Amsterdam ArenA hoeven na de wedstrijd Ajax – ADO Den Haag op zondag 13 april niet bang te zijn dat ze tegen een afgesloten A10-Oost aanrijden. Hoewel de binnenring dat weekend eigenlijk dicht is, stellen we speciaal voor de supporters 1 rijstrook een paar uur open. De maatregel is een typisch voorbeeld van de intensieve samenwerking van Rijkswaterstaat met de Amsterdam ArenA en de politie Amsterdam-Amstelland.

File door spoedwerkzaamheden

“Het was raak na een thuiswedstrijd van Ajax, nog niet zo lang geleden”, vertelt verkeerscommandant Sjors van Loevesijn van de politie Amsterdam-Amstelland. “Binnen 10 minuten stond het hier helemaal vast. Bleek dat een aannemer bezig was met een spoedreparatie bij een oprit van de A10, een belangrijke uitvalsroute voor supporters die huiswaarts keren. Ja, dat was even een typisch geval van onvoldoende communiceren.”

Minimale hinder

Bij de uitvoering van het project A10-Oost/A1 Diemen werken de Amsterdam ArenA, de politie Amsterdam-Amstelland, de gemeente Amsterdam en Rijkswaterstaat nauw samen om dit soort tegenvallers voor te zijn. Wegwerkzaamheden en evenementen moeten zo op elkaar zijn afgestemd dat bezoekers van de ArenA hier zo min mogelijk last van hebben. Marco Gerrese, manager public affairs bij de Amsterdam ArenA: “Regelmatig is er overleg waarin we de planningen naast elkaar leggen. Wanneer deze samenvallen, kan Rijkswaterstaat besluiten om pas later op de avond rijstroken af te sluiten of nog even die oprit open te houden.”

Toppers-concert

Soms zijn werkzaamheden wel een voldongen feit. Van Loevesijn: “Dan wordt gekeken wat de consequenties zijn en stellen we gezamenlijk alternatieve routes op.” Aan de Amsterdam ArenA vervolgens de taak om bezoekers goed geïnformeerd op pad te sturen. Gerrese: “Communiceren dat iets niet bereikbaar is en er een omleiding geldt, is vaak beter dan proberen auto’s toch via de gebruikelijke route te laten rijden.” Een ander middel dat de ArenA inzet, is georganiseerd busvervoer. Dan pakken minder mensen de auto. “Op 65.000 bezoekers bij een Toppers-concert gaat het al gauw om grote aantallen.”

Morrende gezichten en vervelende situaties voorkomen

Zowel politie Amsterdam-Amstelland als de Amsterdam ArenA is erg tevreden over de samenwerking met Rijkswaterstaat. Van Loevesijn: “We merken dat dit leidt tot een betere communicatie richting weggebruikers. Daarmee voorkom je morrende gezichten en het risico dat zich vervelende situaties voordoen.” Gerrese: “Iedere partij heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, maar daarbuiten weten we elkaar goed te vinden. We kunnen er niet onderuit dat Rijkswaterstaat grote stukken weg moet renoveren. Uiteindelijk is dat ook in ons eigen belang.”